Mateusz GwóźdźZmiany zachodzące w świecie: globalizacja, przemiana społeczeństwa produkcyjnego w społeczeństwo informatyczne, dynamiczne zmiany zachodzące w otoczeniu wewnętrznym i zewnętrznym przedsiębiorstw stawiają wyzwania zarówno dla pojedynczej osoby jak i dla całej organizacji. Menadżer, jako osoba odpowiedzialna za działania podległych mu osób w dużej mierze odpowiada za tempo i zakres przejścia z gospodarki opartej na pracy i kapitale do modelu gospodarki opartej na wiedzy.
Wraz ze zmieniającym się otoczeniem gospodarczym rola menadżera staje się trudniejsza niż kiedykolwiek wcześniej, wymaga kompleksowego myślenia i gotowości do ustawicznego uczenia się. Przed kadrą zarządzającą stawiane są do spełnienia coraz wyższe wymagania, dlatego rozwój kompetencji kierowniczych i osobistych stanowi podstawę, na której menadżer może kształtować swoją drogę do sukcesu. Zarządzanie w nowoczesnej gospodarce jest tworzeniem nowej rzeczywistości na podstawie dostępnych zasobów ludzkich, wzajemnych relacji, zasobów pieniężnych, materialnych, pomysłów oraz z właściwego stosowania przepisów i współpracy z różnego rodzaju instytucjami formalnoprawnymi.
Przedsiębiorczość, zaangażowanie twórcze i inicjatywa pracowników decydują o powodzeniu organizacji. Dlatego zarządzanie staje się procesem konstruktywnym wspierającym rozwój podwładnych i sprzyjającym postępowi w określonej dziedzinie. Takie zarządzanie przejawia się w fachowym kierowaniu ludźmi, doborze należytego przedmiotu działania i koncentracji na nim dostępnych zasobów i wysiłków w celu stymulacji ich energii, inwencji i inicjatywy do realizacji wspólnych zadań, które pozwolą osiągnąć sukces firmy i sukces osobisty.
Cel osiągnięcia sukcesu spoczywa głównie na menadżerach, którzy pełnią funkcje kierownicze i dlatego stawiane są im określone wymagania, co do zdolności technicznych, humanistycznych oraz predyspozycji projektowych i twórczych.
Literatura przedmiotu kompetencje określa jako charakterystyczny zestaw cech i postaw poszczególnych ludzi i ich predyspozycji do wykonywania danego zawodu lub zajmowanego stanowiska.
Dziedzina kompetencji stała się bardzo istotna w zakresie badania zjawisk w przedsiębiorstwie, stąd opracowywano założenia teoretyczne, które miałyby być wzorcem badań kompetencji. Tomasz Rostkowski sformułował jedną z definicji, która kompetencje określa, jako „wszystkie cechy pracowników, wiedzę, umiejętności, doświadczenia, zdolności, ambicje, wyznawane wartości, style działania, których posiadanie, rozwijanie i wykorzystywanie przez pracowników umożliwia realizację strategii firmy, w której są zatrudnieni.” Przytoczone cechy kompetencji wskazują na ich ścisły związek z danym zawodem i zakresem wykonywanej pracy.
Kompetencje ściśle wiążą się z osobą menadżera, czyli kimś, kto według Griffina odpowiada przede wszystkim za realizację procesu zarządzania a zwłaszcza jest to ktoś, kto planuje i podejmuje decyzje, organizuje, przewodzi ludziom oraz kontroluje zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne.
Kompetencje menadżera to zdolności i predyspozycje, które wpisują się w zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności na poszczególnych szczeblach zarządzania. Tak, więc menadżerowie muszą posiadać różne talenty i predyspozycje, aby sprostać oczekiwaniom społecznym. Dobry menadżer musi być przede wszystkim skuteczny, co może osiągnąć wykorzystując swoje cechy osobowościowe i umiejętności takie jak: roztropność (rozsądek), poczucie własnej wartości, pewność siebie, sprawne zarządzanie sobą i swoją pracą, zdolność do motywowania samego siebie, zorganizowanie zajęć. Cechy te sprzyjają podejmowaniu dobrych decyzji i zapobiegają dezorganizacji i powstawaniu szkodliwych napięć i stresów w organizacji. W nowoczesnej gospodarce kompetencje menadżera to zdolność pozytywnego wykorzystania umiejętności, wiedzy i cech osobistych w pełnieniu swojej misji. Swoją sprawność i skuteczność menadżer może osiągnąć nie tylko dzięki wykorzystaniu wiedzy, innowacyjności, badaniom czy marketingowi, ale przede wszystkim dzięki właściwym relacjom z ludźmi. Niezależnie od zajmowanego stanowiska niezwykle istotna jest współpraca i komunikacja z innymi ludźmi – menadżer musi stale pracować nad swoją motywacją i rozwijaniem umiejętności zawodowych, jak również nad rozwojem i motywacją podległych mu pracowników.
Każdy menadżer w pierwszej kolejności powinien być odporny na stres. Po drugie musi posiadać predyspozycje do kierowania ludźmi i pracami, nie może być nieśmiały i niekomunikatywny. Kolejną, niezwykle ważną cechą jest asertywność, zorganizowanie i umiejętność zarządzania czasem. Nie bez znaczenia pozostaje także punktualność i terminowość, a także odpowiedzialność za powierzone zadania. Ponieważ menadżer jest już ważniejszą osobą w przedsiębiorstwie, ma kontakt z kontrahentami oraz klientami i wielu pracowników może brać z niego przykład, powinien wyglądać schludnie, dobrze dobierać słowa i przyzwoicie się zachowywać. Aby stworzyć dobrą atmosferę pracy, menadżer nie powinien nikogo krytykować ani oceniać przy innych. Dobrze, jeśli posiada umiejętność rozwiązywania konfliktów między pracownikami. Co więcej, powinien dbać o dobre relacje i o interesy swoich podwładnych. Dodatkowo rozdzielane przez niego zadania powinny być jasne i zrozumiałe dla wszystkich. Dobry menadżer potrafi odkryć w każdym pracowniku jego indywidualne cechy, które będą doskonale współgrały z powierzonymi zadaniami. Musi również posiadać umiejętność pracy w grupie. Powinien także cechować się odwagą i wiarą w swoje umiejętności.
W literaturze poświęconej zarządzaniu wymienia się cztery podstawowe rodzaje umiejętności:
1. Umiejętności techniczne – niezbędne do wykonywania zadań zleconych przez daną organizację,
2. Umiejętności interpersonalne – umiejętność nawiązywania kontaktów, upraszczania komunikacji i wzrostu jej efektywności, rozwiązywanie konfliktów, motywowanie pracowników, sprawiedliwe ocenianie i konstruktywna krytyka, współpraca z inwestorami,
3. Umiejętności koncepcyjne – zdolność do abstrakcyjnego myślenia, identyfikacja złożoności sytuacji i zrozumienie relacji między jej elementami, umiejętność myślenia strategicznego oraz holistycznego patrzenia na cele organizacji,
4. Umiejętności diagnostyczne i analityczne – umiejętność analizowania i diagnozowania problemów, opracowanie racjonalnych rozwiązań.
Wiedza jest również jednym z najważniejszych czynników kompetencji kadry menadżerskiej, gdyż w szczególności menadżerowie najwyższego szczebla powinni posiadać aktualną wiedzę w różnych dziedzinach między innymi: wiedzę dotyczącą techniki, finansów, marketingu, kadr itp.
Praktyczny przykład cech osobowości menadżerów
Przykładem przedsiębiorstwa zorientowanego na wiedzę jest firma Linde Material Holding Polska Sp. z o. o. lider w Europie wśród producentów wózków widłowych, posiadająca w swoich zasobach nie tylko środki trwałe, ale również know-how, czyli wiedzę zdobytą przez ekspertów i gromadzoną w postaci doświadczenia.
Kompetencje menadżerów w firmie Linde Material Holding na każdym szczeblu zarządzania muszą być bardzo wysokie, ponieważ są oni zobowiązani do wykonywania wielu trudnych zadań na skalę międzynarodową. Po pierwsze muszą kierować zasobami ludzkimi w taki sposób, aby każdy pracownik miał jasno określone zadania, a także dawał swój własny wkład w działalność jednostki i wykazywał się inicjatywą. Muszą posiadać wiedzę techniczną, doświadczenie i umiejętność wykorzystania ich w praktyce, dzięki czemu podejmowane decyzje będą trafne, ugruntują pozycję firmy, jako lidera i pozostaną w zgodzie z wartościami i przyjętymi normami. Co ważne, muszą wykazywać się zdolnościami przywódczymi. Menadżerowie często muszą odbywać służbowe podróże zagraniczne do oddziałów należących do holdingu na całym świecie. W tym celu muszą biegle władać przynajmniej jednym językiem obcym, posiadać umiejętności i doświadczenie w postępowaniu z ludźmi w środowisku międzynarodowym. Są również osoby odpowiedzialne za tworzenie nowych oddziałów, a ich wiedza musi być na bardzo wysokim poziomie technicznym, pojęciowym i międzyludzkim. Dlatego oprócz znajomości języków menadżerowie tej korporacji muszą znać przepisy prawne danego kraju, jego obyczaje, a także dysponować informacjami o tym, jak założyć oddział od strony formalnej i logistycznej.
Kadrę menadżerską firmy Linde cechuje zdolność łączenia umiejętności z kompetencjami, dzięki czemu fachowa wiedza bezproblemowo zostaje wykorzystana w procesach zarządzania na każdym szczeblu kierowniczym. Kadrę kierowniczą tej organizacji cechuje silna osobowość charakteru, która podbudowana solidnym wykształceniem i zdobytą wiedzą pozwala tak kierować rzeczywistością, że potrafią skłonić podwładnych do wydajnej i zaangażowanej pracy dla osiągnięcia wspólnego celu.
Prowadzenie przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy jest wyzwaniem dla współczesnych menadżerów. Dobre przygotowanie do pełnienia funkcji kierowniczych jest ważnym elementem w rozwoju konkurencyjnego przedsiębiorstwa. Menadżerowie muszą dysponować wieloma różnymi umiejętnościami i posiadać określone cechy osobowości, aby osiągnąć sukcesy zawodowe i utrzymać się na stanowisku. Intensywne zmiany zachodzące we współczesnej gospodarce determinują coraz wyższe wymagania w zakresie kwalifikacji kadry menadżerskiej, która musi sprostać coraz trudniejszym warunkom funkcjonowania organizacji. W obecnym zmiennym otoczeniu szczególne znaczenie mają nie tylko solidne podstawy wiedzy tzw. twarde kwalifikacje zawodowe, ale również tzw. miękkie kwalifikacje, czyli umiejętności społeczne, ułatwiające zachowywanie się w sposób skuteczny w danej sytuacji. Zaprezentowane kompetencje zapewnią kadrze zarządzającej szybsze osiągnięcie celu i sprostanie stawianym wymaganiom. Przykład przedsiębiorstwa Linde stanowi doskonałe odwzorowanie wcześniejszych rozważań na temat kompetencji menadżera będącego kierownikiem w przedsiębiorstwie opartym na wiedzy.
